جدول ارش و دیه موضوعی است که برای بسیاری از افراد، جای ابهام و سوال دارد. در قانون مجازاتهای اسلامی، برای جرایمی که به هر دلیلی، امکان قصاص در آنها وجود نداشته باشد، پرداخت دیه در نظر گرفته شده است. به عبارتی دیگر، دیه جریمهای است که باید توسط مجرم، پرداخت شود.
مقدار این جریمه، برای انواع جرائم و آسیبهای مختلف، ذکر شده و نحوه محاسبه آن، روشن و شفاف است. اما ممکن است در مواردی نیز، تعیین مبلغ جریمه به صورت مستقیم و در قانون مجازاتهای اسلامی، ذکر نشده باشد؛ در این شرایط، به مبلغی که باید توسط مجرم پرداخت شود، ارش گفته میشود.
دیه چیست؟
دیه مالی است که قانونگذار برای تنبیه و جریمه مجرمین، در نظر گرفته است. دیه برای جنایت علیه نفس یا عضو، واجب میشود. با زبانی سادهتر میتوان دیه را اینگونه تعریف کرد:
دیه جریمهای است که برای قتل نفس غیر عمد، قتل نفس عمد (به شرطی که اولیای دم مقتول از قصاص گذشت کرده باشند) و آسیبها و جراحتهای جسمی در نظر گرفته شده است. این مبلغ باید توسط فرد مجرم یا فامیل درجه اول او پرداخت شود.
همانطور که از تعریف دیه نیز مشخص است، مقدار جریمهای که باید پرداخت شود، در قانون مجازاتهای اسلامی ذکر شده است. به عبارتی دیگر، مقدار آن از قبل مشخص است.
ارش چیست؟
همانطور که اشاره شد، برای برخی از جرائم و در قانون مجازاتهای اسلامی، مقدار مشخص و دقیق دیه ذکر نشده است. در این شرایط، جریمهای که برای فرد مجرم در نظر گرفته خواهد شد، ارش نامیده میشود.
ارش دیهای است که مقدار آن از قبل توسط شرع و قانون در نظر گرفته نشده است. محاسبه مبلغ ارش، به نظر دادگاه و تشخیص کارشناسان نسبت به شدت و میزان جنایت و نیز تاثیر آن بر سلامت فرد مجنی علیه، تعیین میشود.
به عنوان مثال، در قانون مجازاتهای اسلامی، برای گرفتن بکارت دختر بدون رضایت وی، دیهای مقدر نشده است. در این شرایط، دادگاه به عنوان جریمه و بر اساس نظرات کارشناسی، اقدام به صدور حکم پرداخت ارش مینمایند.
به عنوان یک مثال دیگر، میتوان به پارگی تاندون پا اشاره کرد. قانون برای جراحت یا نقص عضو پا، دیه مشخصی را مقدر کرده، اما در رابطه با پارگی تاندون، جریمهای را ذکر نکرده است. در این شرایط نیز پس از بررسیهای لازم، ارش تعیین و پرداخت میشود.
تفاوت دیه و ارش
تفاوت دیه و ارش از تعریف شرعی آنها مشخص است:
ارش نوعی دیه است که در قانون مجازاتهای اسلامی، مقدر نشده است. اگر مقدار جریمه به صورت مستقیم در شرع و قانون ذکر شده باشد، به آن دیه گفته میشود. اما اگر برای محاسبه جریمه، نیاز به نظر و کارشناسی دادگاه باشد و از قبل، روشی برای تعیین آن ذکر نشده باشد، ارش نامیده میشود.
در واقع دیه را هم دادگاه تعیین میکند؛ اما برای محاسبه آن، روشهای مشخصی که در قانون مجازاتهای اسلامی ذکر شدهاند را در اختیار دارد. این در حالیست که برای تعیین ارش، باید بر اساس تشخیص، عمل شود.
محاسبه دیه و ارش
انواع مختلف دیه، بر اساس دیه کامل انسان محاسبه و پرداخت میشوند. دیه کامل در ابتدای هر سال و توسط ریاست قوه قضاییه، تعیین میشود. سایر انواع دیه مانند قطع دست، شکستگی دندان، جراحت، بخیه و … بر اساس درصدهایی از دیه کامل پرداخت میشوند.
محاسبه ارش نیز به این صورت است که دادگاه در ابتدا نظر کارشناس (معمولی پزشکی قانونی) را جویا میشود و پس از آن، بر اساس میزان و شدت جرم و تاثیر آن روی فرد مورد بزه قرار گرفته، اقدام به تعیین مبلغ ارش مینماید.
جدول ارش و دیه
برای ارش، جدول خاصی وجود ندارد؛ زیرا همانطور که گفته شد، مقدار آن در زمان جرم و با نظر دادگاه تعیین میشود. اما برای محاسبه دیه، میتوانیم به جدول دیه در سال 1403 رجوع کنیم:
| نوع دیه | مبلغ در سال 1403 |
|---|---|
| دیه کامل در ماه های غیر حرام | 1/200/000/000 تومان |
| دیه کامل در ماه های حرام | 1/600/000/000 تومان |
| دیه شکستگی استخوان دست که مطلوب التیام یابد | 96/000/000 تومان |
| دیه شکستگی نازک نی و درشت نی استخوان پا هر کدام | 96/000/000 تومان |
| دیه شکستگی بینی | 120/000/000 تومان |
| دیه شکستگی ترقوه | 38/400/000 تومان |
| دیه شکستگی جمجمه سر در حد هاشمه | 120/000/000 تومان |
| دیه زخم شدگی در حد حارصه (صورت) | 12/000/000 تومان |
| دیه زخم شدگی در حد دامیه (صورت) | 24/000/000 تومان |
| دیه دندان های جلو که کامل ساقط شوند | 60/000/000 تومان |
| دیه دندان های پشتی که کامل ساقط شوند | 30/000/000 تومان |
| دیه یک دست | 600/000/000 تومان |
| دیه یک پا | 600/000/000 تومان |
| دیه شکستگی دندههای محیط بر قلب | 30/000/000 تومان |
مبالغی که در این جدول مشاهده میکنید، بر اساس درصدهایی از دیه کامل تعیین شدهاند.
کلام پایانی
در پایان این مقاله، باید یادآور شویم که برای جرائمی که مقدار دیه آنها، توسط قانون مجازاتهای اسلامی مقدر شده باشد، نمیتوان ارش تعیین کرد.
اگر در ارتباط با انواع دیه، سوال یا ابهامی دارید، در بخش نظرات همین مقاله مطرح نمایید تا در اولین فرصت، پاسخگوی شما عزیزان باشیم.
سوالات متداول ارش و دیه
ارش به مقدار مال غیر مقداری گفته میشود که برای برخی از جرائم که در قانون مجازاتهای اسلامی، دیهای برای آنها تعیین نشده است، محاسبه و پرداخت میشود.
دیه در قانون مجازاتهای اسلامی به صورت شفاف و صریح، ذکر شده است؛ در حالی که ارش با رای دادگاه و پس از بررسی نظر کارشناسان پزشکی قانونی پرداخت میشود.
ارش برای جرائمی در نظر گرفته میشود که در قانون مجازاتهای اسلامی، دیهای برای آنها مقدر نشده است. به عنوان مثال، از بین بردن بکارت دختر بدون رضایت وی، مشمول پرداخت ارش میشود.
ابتدا کارشناس پزشکی قانونی نظر خود را در ارتباط با شدت و میزان آسیب اعلام میکند و سپس، دادگاه بر اساس این نظر و همچنین قوانین پرداخت دیه، رای خود را برای تعیین مبلغ ارش صادر میکند.
